Dil ülseri (aft) genellikle dil ısırma, vitamin eksiklikleri (B12, demir, folat), stres, viral enfeksiyonlar (uçuk virüsü) veya otoimmün hastalıklardan (çölyak, Crohn) kaynaklanır. Çoğu 1-2 haftada kendiliğinden iyileşir, ancak 3 haftayı geçen yaralar mutlaka doktorla görüşülmelidir.
Mekanik Tahriş ve Yaralanmalar
Dil Isırma: Çiğneme sırasında kazayla dilin ısırılması, yüzeysel doku hasarına yol açar.
Sivri Diş veya Protez: Kırık dişler, uyumsuz takma dişler veya diş telleri dil mukozasını tahriş eder.
Sıcak Yiyecekler: Çay/kahve gibi aşırı sıcak içecekler dil yüzeyinde yanık ve ülser oluşturabilir.
Besin Eksiklikleri
B12 Vitamini/Eksikliği: Sinir dokusu onarımını yavaşlatarak ülser iyileşmesini geciktirir.
Demir ve Çinko:Doku yenilenmesinde kritik rol oynar; eksikliğinde dil ülserleri sıklaşır.
Enfeksiyonlar
Herpes Simpleks Virüsü: Dil üzerinde ağrılı su kabarcıkları ve ülserler oluşturur (bulaşıcıdır!).
Oral Pamukçuk: Candida mantarının aşırı çoğalması; dilde beyaz peynirimsi lezyonlar ve altında kırmızı ülserler görülür.
Sistemik Hastalıklar
Çölyak Hastalığı: Gluten alerjisi, dilde "coğrafi dil" benzeri ülserlere neden olabilir.
Otoimmün Bozukluklar: Behçet hastalığı veya lupus, dilde tekrarlayan derin yaralarla kendini gösterebilir.
Tetikleyici Faktörler
Stres ve Hormonlar: Yoğun stres veya adet döngüsündeki hormonal dalgalanmalar bağışıklığı zayıflatarak ülsere yol açar.
Tahriş Edici Gıdalar: Asitli meyveler (portakal, ananas), baharatlı yemekler veya sert krakerler.
Sodyum Lauril Sülfat (SLS): Bazı diş macunlarında bulunan bu köpürtücü madde, dil mukozasını tahriş edebilir.
Ne Zaman Doktora Gitmeli?
Ülser 3 haftadan uzun sürerse.
Ateş, yutma güçlüğü veya dilde uyuşma eşlik ediyorsa.
Ağrısız beyaz lekeler (lökoplaki) veya sert şişlikler oluştuysa (oral kanser işareti!).
Evde Tedavi ve Korunma
Tuzlu Su Gargarası:1 bardak ılık su 1 çay kaşığı tuzla günde 3 kez gargara yapın (iltihabı azaltır).
B Vitamini Takviyesi:Özellikle vejetaryenlerde B12 eksikliğini giderin.
Yumuşak Diş Fırçası: Sert kıllar dil dokusunu zedeleyebilir; SLS içermeyen diş macunu kullanın.
Bal Tüketimi: Doğal antimikrobiyal etkisiyle yara iyileşmesini hızlandırır (günde 1 tatlı kaşığı).
Önemli:Sigara ve alkol dil ülserlerini kronikleştirebilir. İyileşme döneminde kesinlikle kullanmayın.
Kaynaklar:Cleveland Clinic,NHS,Mayo Clinic,Türk Dermatoloji Derneği.
Mekanik Tahriş ve Yaralanmalar
Dil Isırma: Çiğneme sırasında kazayla dilin ısırılması, yüzeysel doku hasarına yol açar.
Sivri Diş veya Protez: Kırık dişler, uyumsuz takma dişler veya diş telleri dil mukozasını tahriş eder.
Sıcak Yiyecekler: Çay/kahve gibi aşırı sıcak içecekler dil yüzeyinde yanık ve ülser oluşturabilir.
Besin Eksiklikleri
B12 Vitamini/Eksikliği: Sinir dokusu onarımını yavaşlatarak ülser iyileşmesini geciktirir.
Demir ve Çinko:Doku yenilenmesinde kritik rol oynar; eksikliğinde dil ülserleri sıklaşır.
Enfeksiyonlar
Herpes Simpleks Virüsü: Dil üzerinde ağrılı su kabarcıkları ve ülserler oluşturur (bulaşıcıdır!).
Oral Pamukçuk: Candida mantarının aşırı çoğalması; dilde beyaz peynirimsi lezyonlar ve altında kırmızı ülserler görülür.
Sistemik Hastalıklar
Çölyak Hastalığı: Gluten alerjisi, dilde "coğrafi dil" benzeri ülserlere neden olabilir.
Otoimmün Bozukluklar: Behçet hastalığı veya lupus, dilde tekrarlayan derin yaralarla kendini gösterebilir.
Tetikleyici Faktörler
Stres ve Hormonlar: Yoğun stres veya adet döngüsündeki hormonal dalgalanmalar bağışıklığı zayıflatarak ülsere yol açar.
Tahriş Edici Gıdalar: Asitli meyveler (portakal, ananas), baharatlı yemekler veya sert krakerler.
Sodyum Lauril Sülfat (SLS): Bazı diş macunlarında bulunan bu köpürtücü madde, dil mukozasını tahriş edebilir.
Ne Zaman Doktora Gitmeli?
Ülser 3 haftadan uzun sürerse.
Ateş, yutma güçlüğü veya dilde uyuşma eşlik ediyorsa.
Ağrısız beyaz lekeler (lökoplaki) veya sert şişlikler oluştuysa (oral kanser işareti!).
Evde Tedavi ve Korunma
Tuzlu Su Gargarası:1 bardak ılık su 1 çay kaşığı tuzla günde 3 kez gargara yapın (iltihabı azaltır).
B Vitamini Takviyesi:Özellikle vejetaryenlerde B12 eksikliğini giderin.
Yumuşak Diş Fırçası: Sert kıllar dil dokusunu zedeleyebilir; SLS içermeyen diş macunu kullanın.
Bal Tüketimi: Doğal antimikrobiyal etkisiyle yara iyileşmesini hızlandırır (günde 1 tatlı kaşığı).
Önemli:Sigara ve alkol dil ülserlerini kronikleştirebilir. İyileşme döneminde kesinlikle kullanmayın.
Kaynaklar:Cleveland Clinic,NHS,Mayo Clinic,Türk Dermatoloji Derneği.